 |
Nhớ vŠ cội nguồn |
Đào Tấn (1845-1907) là dòng sau của Đào Duy Từ, người làng Vĩnh Thịnh, tổng Nhân Ân, huyŒn Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Ông đ‡ cử nhân năm 1867, làm tổng đốc NghŒ An, rồi được thăng HiŒp tá Đại h†c sĩ, vì chống tên quyŠn thần ViŒt gian Nguyễn Thân, bị cách chức, ông liŠn vŠ ẩn tại quê nhà từ 1902. Ÿ quê, ông mở một ngôi trường kịch nghŒ, g†i là "H†c Bộ Đình" đ‹ dạy đóng tuồng và đích thân ông sáng tác tuồng, cùng với thơ văn bằng chữ Hán. Tác phẩm các loại của ông có đ‰n mười mấy tập. Song nổi ti‰ng mà người đời thường nhắc là các vở tuồng: trầm hương các, Hội sinh đàn và Khuê các anh hùng...
|
Phố Đào Tấn |
Đào Tấn là một phố mới tinh của Hà Nội, xuất hiŒn năm 1998, cùng với hai tên phố nữa: Nguyễn Văn Ng†c và Phan K‰ Bính, hình thành một cụm khu vực Liễu Giai, thuộc quận Ba Đình.
Phố Đào Tấn dài 270m nằm d†c phía sau khách sạn Hà Nội - Daewoo, nối từ phố Liễu Giai đ‰n phố Nguyễn Văn Ng†c. ChiŠu rộng phố chỉ thua phố Liễu Giai chút ít, vì giải phân cách hẹp hơn và cũng rất đẹp. Phía bên trái là toàn bộ khuôn viên khách sạn; nên suốt chiŠu dài hè phố cũng có những bụi cây, cụm hoa,thảm cỏ do khách sạn trồng. Còn phía bên phải, tính từ đầu phố có 3 cơ sở đã xây nhà, nhưng chưa gắn bi‹n, nên chưa là nhà của cơ quan nào. Duy nhất một cơ sở gắn bi‹n, chi‰m từ giữa đ‰n cuối phố là khuôn viên Đại sí quán Australia. Do đó, chắc chắn phố này không có thường dân cư ngụ. Song, vì nó rộng, lại yên tĩnh, ít xe cộ qua lại, nên m‡i buổi sáng từ khoảng 5 đ‰n 7 giờ, có hàng ngàn người ở Ng†c Khánh, Thành Công, Giảng Võ đ‰n tập th‹ dục; thanh thi‰u niên thì đá bóng dưới lòng đường, các cụ già tập dưỡng sinh, giới nữ còn trẻ thì tập tành múa may các ki‹u... NhiŠu nhất vẫn là người tản bộ, vừa dạo chơi vừa rèn luyŒn...
Con phố này khi xưa có lẽ là sống đất phía đuôi của dãy Núi Bò, kéo từ cuối làng Vạn Phúc, đầu làng Kim Mã sang làng Thủ LŒ. Núi Bò không phải đ‹ thả bò hay có trại nuôi bò. Vốn đây là vùng Thập Tam trai do ông Hoàng LŒ Mật bên Gia Lâm di dân sang dựng lên từ thời Lš (th‰ k› 11). Sau khi ông mất, dân bốn, năm làng ở đây thờ chung làm Thành hoàng. Hàng năm đ‰n ngàytiŒc, thường luận phiên rước kiŒu Thành hoàng từ làng này qua làng khác đăng cai đ‹ t‰ lễ. Khi điŒu đi qua quãng núi này, đ‹ th‹ hiŒn niŠm tôn kính với thần linh, cũng đ‹ thi tài khéo léo khiêng kiŒu thăng bằng, không nghiêng không lŒch của trai làng, các đô tùy lần lượt phải "bò" xuống nên núi ấy thành tên g†i Núi Bò.
Mãi những năm 50 của th‰ k› này, Núi Bò vẫn còn dấu tích nhưng đã thấp đi nhiŠu, chỉ nhấp nhô như những quả gò, cây m†c lưa thưa. (Đối chi‰u với bây giờ là quãng khu Ngoại giao đoàn Vạn Phúc cho đ‰n cuối phố Đào Tấn). Đó là lối xưa rước kiŒu từ đình Vạn Phúc sang đất Thủ LŒ.
Vậy Đào Tấn là người th‰ nào mà được mang tên? Phải chăng vùng đất này gi nhiŠu dấu tích với Thăng Long thành cũ, nên Hội đồng nhân dân thành phố ch†n 3 tên trong những danh sách văn hóa tiêu bi‹u (cuối TK 19 đầu TK 20) đ‹ gắn các vị vào vùng đất cổ xưa này...
(Hà Nguyễn - Hà Nội Mới số 26/07/1998)